Uluslararası Deniz Hukuku - Gemi

Doktrin de geminin tanımlanmasında kabul edilen temel unsur;
1- gemide suda hareket ettirilebilen
2- kendi başına yönlendirilebilen bir araç olması
1958 Cenevre KBSS ve 1982 BM DHS de savaş gemisi dışında başka bir gemi tanımı yapılmamıştır.
uluslar arası hukukta deniz hukukunda tek bir gemi tanımı olmadığından her devlet kendi iç hukukunda gemi tanımını kendi yapmıştır.

Türk hukukunda gemi:
Tahsis edildiği gayeye uygun olarak kullanılması denizde hareket etmesi imkanına bağlı olan ve pek küçük olmayan her türlü tekne

Bu tanımın unsurları:
1- tekne
2- pek küçük olmayan tekne
3- deniz hareket olanağı
4- amaca uygun kullanım: denizde hareket imkanına bağlı bulunması

sonuç: yukarda sayılan iki özelliği taşıyan her türlü gemi hukuken gemi sayılmalı ve böylece sözleşmelerdeki hakları tanınmalıdır. İki unsur dışındaki unsurlar ek unsurdur, ülkeden ülkeye değişir.

Geminin ayırıcı unsurları:
1- geminin adı:gemi adı gemi siciline kaydedilir, geminin her iki tarafına ve kıçına kolaylıkla okunabilen bir şekilde yazılmalıdır. Tescil edilen gemi adı ancak izne bağlı olarak değiştirilebilir aksi halde değiştirilemez.
2- bağlama limanı: TH na göre: gemiye ait seferlerin yönetildiği limandır. Bağlama limanının kaptanının yetkilerinin sınırları ve işletmeye karşı açılacak davalarda yetkili mahkemenin belirlenmesi durumlarında bağlama limanı önem arzeder. Donatanlara karşı geminin bağlama limanı mahkemesinde de dava açılabilir.
3- Tonajı: geminin iç kapasitesidir. Her devlet kendi iç hukukuna göre gemilerin iç kapasitesini ölçer. Geminin ne kadar yük, yolcu taşıyabileceği, bunlar için alınacak taşıma ücretleri ve donatanın bazı hukuk sistemlerinde sınırlanan sorumluluğunu tespitte geminin tonajına göre hareket edildiğinden hukuken önem arzeder.
4- milliyeti: Her geminin bir milliyeti vardır, ve gemiler milliyetlerinin olduğu devletin bayrağını taşırlar. Gemiler açık denizde yalnızca uyruğunda bulundukları devletin münhasır egemenlik yetkilerine sahiptir. Bir devletin milliyetine sahip olacak gemilerin yerine getirmesi gereken şartları belirlemede bayrak devleti yetkilidir.

Açık denizde seyreden gemi üzerinde ceza, idare, hukuk davalarına konu olacak her eylem ya da işlem bayrak devletinin yetkisi altında bulunur.

1958 Cenevre KBSS ye göre devletle gemi arasında gerçek bir bağ bulunmalıdır. Amacı; vergi, hukuk veya iş hukukundan doğan bazı avantajları kullanmak amacıyla bayrak kanununun suistimal edilmesini önlemek.

TH na göre yalnız Türk gemileri Türk bayrağı çekebilirler. Şu gemiler Türk gemisidir:
1- Tek bir kişinin malı ise bu Türk olmalıdır, birden çok kişinin malıysa maliklerin hepsi Türk vatandaşı olmalıdır. Bu durumda bu gemi Türk gemisidir. Türk bayrağı çekebilir.
2- Donatma iştiraki şeklinde işletilen geminin Türk ticaret siciline tescil edilmiş olması, gemi paylarından yarısından fazlasının Türklere ait olması ve gemi müdürünün Türk olması durumunda bu gemi Türk gemisidir. Türk bayrağı çekebilir.
3- Hangi tüzel kişiye ait olursa olsun tüzel kişiye ait gemilerin Türk kanunlarına göre kurulmuş olması durumunda bu gemi Türk gemisidir. Türk bayrağı çekebilir.

Her Türk gemisi Türk bayrağı çeker kuralının 2 istisnası vardır:
1- Türk e ait gemiye yabancı bayrak çekilmesi : Bir Türk gemisi Ticaret Kanunumuzdaki belirtilen bazı nitelikleri olmayan bir kişiye en az 1 yıl süre ile bu kişinin gemiyi kendi adına işletmesi için bırakılmış olması durumunda bu Türk gemisine yabancı bayrak çekilebilir.( malikin isteği üzerine Ulaştırma Bakanlığı en çok 2 yıl süre ile gemiye yabancı bayrak çekilmesine izin verebilir.)
2- Yabancı bir gemiye Türk bayrağı çekilmesi: Yabancı bir gemi Türk gemisine malik olma koşullarına sahip bir kişiye, kendi adına işletilmek üzere en az bir yıl süre ile bırakılmış olursa ( geminin uyruğunda olduğu ülke kanunlarında Türk bayrağı çekmesine engel bir hüküm olmaması şartıyla), gemi malikinin onayı ile Ulaştırma Bak tarafından Türk bayrağı çekilmesine izin verilebilir.

Türk bayrağı çekebilen gemiler için kabotaj hakkı önemli bir imtiyazdır.
Türk kıyılarında yük ve yolcu taşımak vesair deniz hizmetlerini yapmak Türk bayrağı taşıyan gemilere aittir.