Kıyı Devletinin Yetkileri

Kıyı devletinin içsularda bulunan yabancı ticaret gemileri üzerindeki yetkileri

Kıyı devleti,içsularında ya da limanlarında bulunan yabancı ticaret gemileri üzerinde (maliki özel kişiler ya da devlet olsun fark etmez) münhasıran yargı yetkisine sahiptir.
Uluslararası hukukta kural olarak; yabancı ticaret gemilerine kıyı devletininin iç sularından zararsız geçiş hakkı tanınmamıştır ancak bunun istisnasi vardır:
Daha önce karasularına dahil olup yabancı gemilerin zararsız geçiş yaptığı bir deniz kesimi sonradan esas hatların herhangi bir sebeple ileri uzatılması neticesi kıyı devletinin içsuları içerisinde kalsa dahi yabancı gemilerin denizin bu kesiminden zararsız geçiş hakkı etkilenmez.

Yabancı gemiler limanlarda ya da içsularda bulundukları sırada hukuki ve cezai sorumluluğu gerektirir bir eylem ya da işlemde bulunurlarsa bu gemilere el konulması, üzerlerinde ihtiyati tedbir veya ihtiyati haciz işlemi yapılması mümkündür.

Kıyı devletinin idare hukukundan doğan yetkileri
Türk hukuku yönünden yabancı ticaret gemilerinin iç sularımıza girişini yasaklayan herhangi bir mevzuat hükmü yoktur. Bu gemiler limanlarımızda veya iç sularımızda bulunurken idari ve kazai tüm kurallara uymak zorundadırlar.

Aksi takdirde bu husustaki uluslar arası sözleşme hükümleri saklı kalmak üzere kıyı devletinin bu gemiler üzerinde iç hukukundan doğan tüm yetkileri kullanması mümkündür.

İstanbul liman tüzüğüne göre; limana gelen gemilerin kaptanları, donatanları ve acenteleri seyir esnasında ve limanda meydana gelen deniz kazalarında önemli makine arızaları, genel seyir güvenliği bakımından saptadıkları sakıncalı hususları ve gemide işlenen suçları Liman Başkanlığına rapor etmek, kaptan ve gemi adamları bu hususta soruşturmaya esas olmak üzere yapılacak çağrıya uymak ve sorulan soruları cevaplandırmak zorundadır.

Yabancı bir ticaret gemisi
1- kötü hava sebebiyle
2- force majeure(mücbir sebep) nedeniyle
3- tehlike nedeniyle
limana sığınmak durumunda kalırsa bu gemi limanda geçerli olan vergi, ceza, yasaklama gibi mahalli kurallara tabi olmayacaklardır. Geminin gerçek bir tehlike sebebiyle sığınıp sığınmadığını takdir hakkı kıyı devletinin.

Gemi denize, yola, yüke elverişsizse, sefer evrakı eksik veya uzmanlarca yapılan muayeneleri (kespertiz) hiç ya da zamanında yapılmamışsa liman makamları gemiyi seferden men edebilecektir.

Kıyı devletinin hukuki yargı yetkisi
Ticaret gemisi üzerindeki yargı yetkisine getirilen istisnalar: ( bu haller dışında kıyı devletinin kuralları geçerli)
1- Ticaret gemisinin gemi adamları arasındaki özel hukuk ihtilaflarında geminin bayrak devleti hukuku geçerlidir.
2- Gemi kaptanı-mürettebatı ile mürettebattan olmayan kişiler arasındaki özel hukuk ihtilaflarında kıyı devleti kanunları ihtilafı kurallarına göre çözümlenir.
3- Mürettebat arasındaki hukuki ihtilaflarda taraflardan biri ihtilafı kıyı devleti yargı makamlarına intikal ettirirse bu makamların yargı yetkilerini kullanmaları kaçınılmazdır.


Gemide bulunan kişiler ya da mallarla ilgili hukuki ihtilaflarda kıyı d yargı yetkisi
Kıyı devletinin içsularındaki yargı yetkisi kendi vatandaşı olan kişiler veya malları üzerindeki hukuki ihtilaflarda kara ülkesinde sahip olduğu yetkilerden farksızdır.
Ancak bu kişiler yabancı veya malları yabancılara aitse hukuki ihtilaf yabancılık unsuru taşıyorsa kıyı devleti yargı yetkisini kullanırken öncelikle taraf olduğu uluslar arası bir sözleşme varsa buna uyacaktır.yoksa kıyı devletinin kanunlar ihtilafı kuralları devreye girecektir. Kıyı devleti yargı yetkisi söz konusu olursa iç hukukundaki tüm tedbirleri almak, özellikle kişiler veya malları üzerinde cebri icrada bulunma yetkisine sahiptir.

İhtilaf yabancılık unsuru taşısa da taşımasa da kıyı devleti gemideki kişiler veya mallar üzerinde hukuki ihtilaflarda yetkilerini kullanırken gemiyi tutuklayamaz,alıkoyamaz, limanda kalmaya zorlayamaz.

Özet: ticaret gemisinin mürettebatı arasında özel hukuk ihtilafı bayrak devletinin yasalarına tabidir. Gemi kaptanı ya da mürettebatı ile yolcular arasındaki hukuki ihtilaflar kıyı devleti kanunlar ihtilafı kurallarına göre çözülecektir. Bu ihtilaflar kıyı devletinin mahalli makamlarına intikal ettirilmedikçe yargı yetkisinin kullanılması söz konusu olmayacaktır.

Gemi ile ilgili ihtilaflarda kıyı devletinin yetkisi
Kıyı devleti limanları ya da içsularındaki yabancı ticaret gemileri ile ilgili hukuki ihtilaflarda yer itibariyle yargı yetkisine sahiptir ancak özel hukuktaki irade muhtariyeti esası sonucu ile bu yetkinin kıyı devleti yerine tahkim ya da yetki andlaşmaları ile yabancı bir mahkemeye verilmesi ya da tarafların seçeceği özel bir hakem heyetinin yetkili kılınması mümkündür.

İhtilafın çözümünde bunlardan hangisi yetkili kılınırsa kılınsın neticede bu makamların gemiyle ilgili olarak vereceği tüm kararları, bu arada yabancı mahkemelerce verilmiş olanlar hariç ihtiyati tedbir ve ihtiyati haciz kararlarıyla cebri icra muamelelerini uygulamaya kıyı devletinin mahkeme ve icra daireleri yetkili olacaktır.

*yabancı mah ilamının kesin delil veya hüküm olarak kabulü için Türk mahkemelerince tanınması şarttır. Şu hallerde tanıma kararı verecektir:
1- Yetkili Türk mah yabancı mah ilamının Türk mahkemelerince münhasır yetkisi dışında olması
2- Hükmün Türk kamu düzenine açıkça aykırı olmaması
3- Türklerin kişi hallerine dair ilamlarda Türk kanunlar ihtilafı kuralları uyarınca yetkili kılınan hukukun uygulanmış olması